რა არის სინათლის წელი?
რა არის სინათლის წელი?
კოსმოსურ მანძილებზე საუბრისას მეცნიერები ხშირად იყენებენ სინათლის წელს. სინათლის წელი არ არის დროის ერთეული—ეს არის მანძილი, რომელსაც სინათლე გადის ერთი დედამიწის წლის განმავლობაში. ეს მანძილი დაახლოებით 9 ტრილიონი კილომეტრია (6 ტრილიონი მილი). ანუ 9-ის შემდეგ 12 ნული მოდის!
დროში მოგზაურობა – როგორ ვხედავთ წარსულს?
როდესაც მეცნიერები კოსმოსურ ტელესკოპებს იყენებენ შორეული ობიექტების დასაკვირვებლად, ისინი ფაქტობრივად წარსულს უყურებენ. მაგრამ როგორ ხდება ეს?
სინათლე წამში დაახლოებით 300,000 კილომეტრის (186,000 მილის) სიჩქარით მოძრაობს. ეს წარმოუდგენლად სწრაფია, მაგრამ კოსმოსი იმდენად დიდია, რომ შორეული ვარსკვლავებისა და გალაქტიკების შუქს ჩვენამდე მოსაღწევად ათასობით, მილიონობით ან მილიარდობით წელი სჭირდება. რაც უფრო შორს მდებარეობს ობიექტი, მით უფრო შორეულ წარსულში ვხედავთ მას.
მაგალითად:
- მზე არის ჩვენი ყველაზე ახლოს მდებარე ვარსკვლავი, დაახლოებით 150 მილიონი კილომეტრის (93 მილიონი მილის) მოშორებით. მის სინათლეს დედამიწამდე მოსაღწევად დაახლოებით 8,3 წუთი სჭირდება. ეს ნიშნავს, რომ როდესაც მზეს ვუყურებთ, სინამდვილეში მას 8,3 წუთით წარსულში ვხედავთ.
- ჩვენთან მზის შემდეგი უახლოესი ვარსკვლავი, პროქსიმა კენტავრი, 4,3 სინათლის წლის დაშორებით მდებარეობს. ეს ნიშნავს, რომ მისი შუქი, რომელსაც ახლა ვხედავთ, ოთხ წელზე მეტია, რაც მოგზაურობს.
- ანდრომედას გალაქტიკა — ჩვენთან უახლოესი დიდი გალაქტიკა, დედამიწიდან 2,5 მილიონი სინათლის წლის მოშორებითაა. ასე რომ, როცა მას ვაკვირდებით, ვხედავთ, როგორი იყო ის 2,5 მილიონი წლის წინ!
სამყაროს ყველაზე შორეული კუთხეები
ირმის ნახტომი, მხოლოდ ერთ-ერთი გახლავთ მილიარდობით გალაქტიკას შორის, რომლებიც უსაზღვრო კოსმოსში არსებობენ.
2016 წელს NASA-ს ჰაბლის ტელესკოპმა დააფიქსირა ყველაზე შორეული ჩვენთვის ცნობილი გალაქტიკა—GN-z11, რომელიც 13,4 მილიარდი სინათლის წლის მოშორებით მდებარეობს. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ ვხედავთ მას ისეთად, როგორიც ის იყო დიდი აფეთქებიდან 400 მილიონი წლის შემდეგ.
პირველი გალაქტიკების კვლევა მეცნიერებს ეხმარება გაიგონ, როგორ ჩამოყალიბდა სამყარო და როგორ დაიწყო ვარსკვლავებისა და პლანეტების ფორმირება.
სინათლის წელი არ არის უბრალოდ მანძილის ერთეული—ეს არის კოსმოსური დროის ფანჯარა, რომელიც გვაძლევს საშუალებას შევხედოთ სამყაროს წარსულს და აღმოვაჩინოთ მისი წარმოშობის საიდუმლოებები.
