რა არის მზის ციკლი?
რა არის მზის ციკლი?
მოკლე პასუხი:
მზის ციკლი არის პროცესი, რომლის დროსაც მზის მაგნიტური ველი დაახლოებით ყოველ 11 წელიწადში ერთხელ მთლიანად იცვლება. ამ ცვლილებასთან ერთად, მზე გადის აქტივობის პერიოდულ მატებასა და კლებას.
მზე გიგანტური, ელექტრულად დამუხტული აირის ბურთია. ეს დამუხტული გაზი მუდმივად მოძრაობს, რაც წარმოქმნის ძლიერ მაგნიტურ ველებს. ყოველ 11 წელიწადში, მზის ჩრდილოეთი და სამხრეთი პოლუსები ადგილებს ცვლიან, შემდეგ კი, მომდევნო 11 წლის განმავლობაში, ისევ უბრუნდებიან საწყის პოზიციებს.
როგორ შეგვიძლია მზის ციკლის დანახვა?
მზის ციკლზე დაკვირვების ერთ-ერთი მთავარი გზა მზის ლაქების რაოდენობის დათვლაა. მზის ლაქები არის მაგნიტური ველის ინტენსიური რეგიონები მზის ზედაპირზე. როცა ციკლი იწყება, ანუ მზის მინიმუმის დროს, მზეზე ლაქები თითქმის არ ჩანს. მაგრამ დროთა განმავლობაში მათი რაოდენობა იზრდება, სანამ მზის მაქსიმუმს არ მიაღწევს. ამ დროს მზის ზედაპირი ყველაზე აქტიურია, ხდება მზის ანთებები და კორონალური მასის ამოფრქვევები.
მზის აქტივობის მატება ნიშნავს, რომ მზეზე ხდება ძლიერი აფეთქებები, რაც კოსმოსში უზარმაზარ ენერგიას და დამუხტულ ნაწილაკებს უშვებს. კორონალური მასის ამოფრქვევები (CME) და მზის ანთებები კოსმოსური ამინდის მთავარი ფაქტორებია.
როგორ მოქმედებს მზის ციკლი დედამიწაზე?
მზის აქტივობის ცვლილებას შეუძლია გავლენა მოახდინოს ჩვენს ტექნოლოგიაზე და ყოველდღიურ ცხოვრებაზე. მაგალითად:
- ძლიერ მზის აფეთქებებს შეუძლია დააზიანოს თანამგზავრები და კომუნიკაციის სისტემები;
- შეიძლება გაიზარდოს ავრორას (ზეციური ციალის) ინტენსივობა, რაც ჩრდილოეთ და სამხრეთ პოლუსებთან ულამაზეს ნათებას იწვევს;
- ექსტრემალურ შემთხვევებში, ელექტრომაგნიტურმა შტორმებმა შესაძლოა ელექტროქსელებიც კი დააზიანოს;
- მზის აქტიური პერიოდის დროს, რადიაცია უფრო საშიში ხდება ასტრონავტებისა და კოსმოსური ხომალდებისთვის.
შესაძლებელია თუ არა მზის ციკლის პროგნოზირება?
მეცნიერები მუდმივად სწავლობენ მზის ციკლებს, რათა უკეთესად იწინასწარმეტყველონ მისი გავლენა დედამიწაზე. NASA და სხვა სააგენტოები იყენებენ სპეციალურ ტელესკოპებს და თანამგზავრებს, როგორიცაა SOHO და SDO, მზის აქტივობის დასაკვირვებლად. წინასწარი გაფრთხილებები ეხმარებათ მეცნიერებს დაიცვან თანამგზავრები, კომუნიკაციის ქსელები და ასტრონავტები მზის ძლიერი შტორმებისგან.
მიუხედავად იმისა, რომ თითოეული მზის ციკლი უნიკალურია, ზოგიერთს უფრო აქტიური და ინტენსიური ფაზები აქვს. მზის კვლევები მნიშვნელოვანი ნაბიჯია კოსმოსური ამინდის პროგნოზირებისა და ჩვენი ტექნოლოგიების დაცვისთვის.
