ევროპა

რა არის ევროპა?

ევროპა იუპიტერის ერთ-ერთი თანამგზავრია. მეცნიერები თვლიან, რომ ევროპა განსაკუთრებული დაკვირვების ობიექტია, რადგან მას შესაძლოა დედამიწაზე ორჯერ მეტი წყალი ჰქონდეს, თუმცა ევროპაზე იმდენად ცივია, რომ მის ზედაპირზე წყალი გაყინულია.

მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ჩვენს მზის სისტემაში, დედამიწის მიღმა, არის რამდენიმე ადგილი, სადაც შესაძლოა სიცოცხლის არსებობა. იუპიტერის მთვარე ევროპა ერთ-ერთი მათგანია.

ის მზისგან ხუთჯერ უფრო შორს იმყოფება, ვიდრე დედამიწა. ევროპაზე იმდენად ცივა, რომ მის ზედაპირზე წყალი კლდესავით მყარია. ჩვენს პლანეტაზე არსებული ყინულის გატეხვა საკმაოდ მარტივია, თუმცა ევროპაზე ამას გაცილებით დიდი ძალისხმევა დასჭირდებოდა. 

როგორია ევროპა?

ევროპა დედამიწაზე პატარა და ცივია. ის ზომით ოდნავ პატარაა, ვიდრე დედამიწის მთვარე. მზისგან შორს ყოფნის გამო მასზე მუდმივად და ძალიან ცივა.

წყალი სიცოცხლის უმნიშვნელოვანესი წყაროა. მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ევროპაზე ბევრი წყალია. სინამდვილეში, მასზე შეიძლება დედამიწაზე ორჯერ მეტი წყალი იყოს. თუმცა, იქ იმდენად ცივა, რომ ზედაპირზე არსებული წყალი კლდესავით არის გამაგრებული.

რამ შეიძლება იქ იცხოვროს?

NASA-ს გალილეოს მისიამ აღმოაჩინა სანდო მტკიცებულება იმისა, რომ ამ კლდის მყარი, ყინულოვანი ქერქის ქვეშ არის უზარმაზარი, მარილიანი, თხევადი ოკეანე. იმის გამო, რომ უამრავი პაწაწინა არსება დედამიწის უმკაცრეს წყლიან გარემოშიც კი ახერხებს არსებობას, საკმაოდ შესაძლებელია, რომ ამ ტიპის სიცოცხლე ევროპაზეც არსებობდეს.

რა ინარჩუნებს წყალს ყინულის ქვეშ თხევად ფორმაში, თუ ზედაპირი ასე ცივია?

ევროპის მოქცევა ხელს უშლის მის გაყინვას. დედამიწაზე მოქცევა გამოწვეულია მთვარის გრავიტაციული მიზიდულობით. ევროპაზე მოქცევას იწვევს იუპიტერის უზარმაზარი გრავიტაციული მიზიდულობა. იგივე მიზიდულობა ამოძრავებს ევროპას იუპიტერის ორბიტაზე.

ისევე როგორც დედამიწის მთვარე, ევროპის ერთი მხარე გრავიტაციულად არის ჩაკეტილი იუპიტერთან. ეს ნიშნავს, რომ იუპიტერის გარშემო მოძრაობისას მისი ერთი და იგივე მხარე მუდამ იუპიტერისკენაა მიმართული. მისი ორბიტა ასევე არ არის სრულყოფილი წრე. ასე რომ, ევროპა ხან უფრო შორს არის იუპიტერისგან და ხან უფრო ახლოს.

იუპიტერის ძლიერი გრავიტაცია მუდმივად ექაჩება ევროპას,  ყველაზე ძლიერად კი იმ მხარეს, რომელიც მუდმივად იუპიტერისკენ არის მიმართული. როდესაც ევროპა თავის ორბიტაზე იუპიტერთან ახლოსაა, იუპიტერის გრავიტაცია ამ მხარეს კიდევ უფრო ძლიერად იზიდავს. როდესაც ევროპა შედარებით შორს არის, მიზიდულობა მცირდება. ეს ნიშნავს, რომ ევროპა მუდმივად იჭიმება იუპიტერის გარშემო.

ამასთან ევროპაზე იუპიტერის რამდენიმე სხვა დიდი მთვარის, მაგალითად იო-ს და განიმედი-ს გრავიტაციული მიზიდულობაც მოქმედებს. ამ მთვარეების მოზიდვა ასევე ცვლის ევროპის ორბიტის ფორმას იუპიტერის გარშემო. ეს არის ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, რომ ევროპის ორბიტა არ არის წრიული და ყოველთვის იცვლება.

როდესაც გრავიტაციული ზიდვები ატარებს ევროპას ამ მიმართულებით, ხახუნის შედეგად წარმოიქმნება შიდა სითბო. ეს სითბო ინარჩუნებს წყალს ზედაპირის ქვეშ სითხეში და თხევადი წყალი კი აუცილებელია სიცოცხლისთვის.

როგორ შეისწავლის ნასა ევროპას?

NASA აშენებს კოსმოსურ ხომალდს ევროპის მოსანახულებლად, სახელწოდებით Europa Clipper(ევროპა კლიპერ). ეს მისია გაემგზავრება ევროპაში და გამოიძიებს, აკმაყოფილებს თუ არა ყინულოვანი მთვარე სიცოცხლის არსებობისთვის შესაფერის პირობებს.